Alles over co-ouderschap

Steeds meer ouders kiezen na een scheiding voor co-ouderschap. Ze blijven dan samen voor hun kinderen zorgen, die afwisselend bij beide ouders wonen. Hoe ziet zo’n co-ouderschap er precies uit en voor wie is het geschikt? Familierechtadvocaat en mediator Raya Oranje-Jorna vertelt je er alles over.

Wat is co-ouderschap?

Het begrip co-ouderschap is in de praktijk ontstaan en  komt niet in de wet voor. Je spreekt van een co-ouderschap als ouders die gescheiden leven, de zorg voor hun kind(eren) min of meer gelijk verdelen. Dat hoeft niet per se 50/50 te zijn. Iedereen vult het co-ouderschap op zijn eigen manier in. Ook de kosten voor de kinderen deel je samen.

Kiezen voor co-ouderschap

Co-ouderschap is geschikt voor ouders die, nadat ze uit elkaar zijn gegaan, nog goed over de kinderen met elkaar kunnen communiceren. Omdat de zorg echt gedeeld wordt, moeten ouders met elkaar overleggen over de logistiek van de kinderen. Veel meer dan in het geval van bijvoorbeeld een weekendregeling, waarbij de kinderen eens in veertien dagen een weekend naar de andere ouder gaan. Dit geldt nog sterker als de ouders ook een kinderrekening openen, waarvan de kosten van de kinderen betaald worden. In dat geval moeten de ouders ook de financiën goed overleg kunnen voeren.

Een ander aspect dat ouders zich goed moeten realiseren, is dat co-ouderschap alleen geschikt is voor ouders die bereid zijn bij elkaar in de buurt te blijven wonen, zolang de kinderen nog naar school gaan. De kinderen moeten immers vanuit beide woningen naar school kunnen en naar hun vriendjes, vriendinnetjes, sportclubs, etc.

De meeste pedagogen zijn van mening dat co-ouderschap minder geschikt is voor kinderen jonger dan vier of vijf jaar, en in ieder geval niet voor kinderen die jonger dan drie jaar zijn. Dat heeft te maken met hechting: een jong kind is dan te lang gescheiden van de primaire hechtingsfiguur (meestal de moeder) en heeft nog geen goed tijdsbesef.

Zorgverdeling mogelijkheden

De standaardverdeling is die waarbij de kinderen elke halve of hele week van ouder en, vaak ook, huis wisselen. Kinderen vinden het niet fijn om veel wisselmomenten te hebben. Houd de regeling voor hen zo rustig mogelijk. Een ‘week op- week af’ regeling is voor kinderen meestal het fijnst, omdat ze dan genoeg quality time met beide ouders hebben. Dit is echter logistiek  voor ouders vaak moeilijker te combineren met hun werk. De doordeweekse dagen half om half verdelen en de weekenden om en om, is ook een veel voorkomende verdeling. Kijk goed wat het beste bij jullie past.

Bird nesting

Je kunt ook je kinderen in het ouderlijk huis laten wonen en als ouders rouleren. Dat wordt ook wel bird nesting of een nestscheiding genoemd. Voor de kinderen is dat fijn, want ze blijven op hun vertrouwde plek en hoeven niet elke week te ‘verhuizen’. Voor ouders kan bird nesting wel een flinke opgave zijn. Vaak blijven ergernissen over het huishouden van voor de scheiding bestaan. Bovendien is het duur, want je moet drie huizen tegelijk betalen. Ook als je een nieuwe partner krijgt, kan het lastig zijn dat je geen eigen vaste plek hebt.

Voor- en nadelen

Als het co-ouderschap goed loopt, voelen kinderen zich daar meestal het fijnst bij. Ze hoeven niet voor een van beide ouders te kiezen en blijven vaak in dezelfde omgeving wonen. Ouders blijven op deze manier allebei betrokken bij het leven van hun kind. Voorwaarde is wel dat het co-ouderschap goed loopt en dat lukt niet altijd.

Soms blijkt de afgesproken regeling in de praktijk toch niet handig voor een van de ouders of loopt de communicatie stroef. Het kan best lastig zijn om na een scheiding nog zo’n intensief contact met elkaar te hebben. Daarnaast is het zo dat niet alle kinderen goed gedijen bij een co-ouderschap. Ze kunnen er moeite mee hebben dat ze niet één vaste plek hebben, of ze hebben een grote voorkeur voor een van de twee ouders. Voor deze kinderen is een uitgebreide omgangsregeling vaak beter.

Succesvol co-ouderschap: 5 vragen

Wil je het co-ouderschap tot een succes maken, dan zijn er een aantal voorwaarden om dit te laten slagen. We gaan hier even uit van de meest voorkomende situatie na een scheiding: dat de kinderen moeten pendelen tussen twee adressen.

1. Woon je dicht genoeg bij elkaar?Dat is praktisch bij het halen en brengen, maar ook als je kind iets is vergeten bij de andere ouder. Voor je kind is het fijn als hij zowel bij zijn vader, als moeder met dezelfde vriendjes kan spelen. Ook voor oudere kinderen geldt dat het goed is als ze uiteindelijk zelfstandig van de ene na het andere ouder kunnen gaan. Bijvoorbeeld met de fiets of bus.
2. Lig je enigszins op één lijn als het gaat om de opvoeding?Je hoeft het niet over alles 100% eens te zijn, maar het blijkt dat onderwerpen die tijdens de relatie al voor onenigheid zorgden, na een scheiding extra irritatie oproepen. Het is belangrijk dat je elkaar als ouders ziet, en niet als ex-partners.
3. Kun je accepteren dat je ex-partner soms dingen anders aanpakt?Co-ouderschap vraagt flexibiliteit. Je moet ermee om kunnen gaan dat de andere ouder misschien strenger of juist minder streng is dan jij.
4. Hoe is de communicatie?Kun je met elkaar praten en conflicten op een volwassen manier oplossen? Kunnen de kinderen het aan? 
Dit is soms lastig om van te voren te bepalen, maar kijk naar het karakter van je kind. Is hij oud genoeg, vraag het hem dan zelf.
5. Wat als je ex niet wil?Als je ex geen co-ouderschap wil, kun je dit eigenlijk niet afdwingen. Ook niet via de rechter. Co-ouderschap kan ook alleen succesvol zijn als jullie je er allebei goed in kunnen vinden en er ook goed overleg tussen jullie mogelijk is. Co-ouderschap is dus geen wettelijk recht, maar een keuze.

Checklist: co-ouderschap regelen

Denk je dat co-ouderschap de beste oplossing voor jullie en de kinderen is? Met deze checklist voor het regelen van een co-ouderschap weet je zeker dat je niets over het hoofd ziet.

• Bepaal op welk adres je je kind inschrijft: bij jou of bij je ex-partner. Dit heeft onder meer gevolgen voor het recht op toeslagen en heffingskorting.
• Maak een tijdsverdeling en spreek vaste breng- en haaltijden af. Dat is het duidelijkst voor je kind en voorkomt gedoe tussen jullie als ouders.
• Denk ook na over de verdeling van vakanties en feestdagen. En wat doe je als de verjaardag van een oma op een dag van de andere ouder valt?
• Maak afspraken over de financiën. Wie betaalt wat? Verdeel je de kosten 50/50 of naar rato van inkomen? Het kan handig zijn om een gezamenlijke rekening (kinderrekening) te openen voor jullie kind.
• Spreek opvoedregels af. Die hoeven niet in ieder huishouden precies hetzelfde te zijn, maar het is fijn als er overeenstemming is over welke dingen je wél allebei wilt nastreven.
• Maak een communicatieplan. Welke informatie geef je aan elkaar door en hoe doe je dat? Hoe vaak ga je bij elkaar zitten om te evalueren? Je kunt een gezamenlijke digitale agenda bijhouden of gebruik een speciale app voor co-ouders (zoals Heppee).
• Leg belangrijke afspraken vast in het ouderschapsplan. Het gaat dan om afspraken over de dagen, financiën en informatieregeling. Leg ook vast voor hoe lang de afspraken gelden. Afspraken die goed passen bij de huidige situatie kunnen over 2 jaar juist onhandig zijn.
• Zorg dat je kind in beide huizen een fijne eigen plek heeft.
 Als je co-ouderschap wilt, is het belangrijk dat je kind zich bij zowel jou als je ex-partner echt thuis voelt. Een eigen kamer met vertrouwde spulletjes helpt daarbij. Zorg ook voor voldoende kleding en speelgoed in beide huizen.
• Bespreek de nieuwe situatie met je kind. Leg uit dat hij vanaf nu twee huizen en twee kamertjes heeft. Betrek hem bij de veranderingen. Laat hem bijvoorbeeld helpen bij het inrichten van het nieuwe huis. Oudere kinderen kun je ook tot op zekere hoogte laten meedenken over hoe je het co-ouderschap vormgeeft.
• Breng het kinderdagverblijf of de school op de hoogte van jullie nieuwe gezinssituatie. Het is belangrijk dat het kinderdagverblijf of de school beide ouders op de hoogte houden van hoe het met jullie kind gaat. Vraag ook of (nieuws)brieven naar beide adressen gestuurd kunnen worden
• Laat bij twijfel de gemaakte financiële afspraken checken door een deskundige. Dit kan een mediator zijn, een familierechtadvocaat of bijvoorbeeld een accountant of financieel planner.
• Maak ook financiële afspraken voor de periode dat de kinderen het huis uitgaan, maar nog niet de leeftijd van 21 jaar hebben bereikt. Tot die tijd blijven ouders namelijk onderhoudsplichtig voor hun kinderen. Je kan de financiële afspraken na die tijd ook nog laten voortduren als het kind dan nog een opleiding volgt.

Wat als het niet meer werkt?

Zelfs aan goedlopende co-ouderschappen komt geregeld na drie of vier jaar een eind, blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. Vooral kinderen van de tienerleeftijd geven vaak op een gegeven moment aan dat ze zich er niet meer prettig bij voelen. Bijvoorbeeld omdat ze behoefte krijgen aan één vaste plek. Als ouders een nieuwe partner krijgen (die vaak ook zelf kinderen heeft), kan co-ouderschap te ingewikkeld worden. Tot slot kan het voorkomen dat een van de ouders toch wil of moet verhuizen naar een plaats die te ver weg is om het co-ouderschap nog uit te voeren.Gepubliceerd op04 oktober 2017 door Raya Oranje-Jorna

Dit artikel is geplaatst op Ouders van Nu